Een andere kijk draagt bij om de kosten te beperken van de verzwaring van het stroomnet. Ook voorkomt het dat de schatkist miljarden misloopt omdat er geen alternatief is voor de verdwijnende fossiele brandstof als basis om belasting te heffen.

Houdbare overheidsfinanciën zijn een groot goed. We kennen de slechte verhalen van landen die hun begroting niet op orde hebben. Een voortvarende klimaat- en energietransitie heeft grote voordelen voor zo’n houdbare overheidsbegroting. Dat vraagt wel op tijd ruimte om te investeren. De kost gaat hier voor de baat uit. Het vraagt ook een brede en doelmatige blik op álle publieke investeringen. Ook die buiten de rijksbegroting vallen. Daarbij hoort een tijdige en slimme strategie om het wegvallen van fossiele inkomstenbronnen, wat op termijn gaat gebeuren, te compenseren.
 

Opbrengsten investeringen zichtbaar maken 

Als eerste punt pleit NKP-voorzitter Kees Vendrik ervoor dat de ópbrengst van structurele investeringen die nodig zijn voor een duurzame toekomst, beter zichtbaar wordt. Een duurzame structurele investering komt in de begroting als een kostenpost. Net als een eenmalige uitgave zoals bijvoorbeeld de incidentele 5 miljard voor het energieprijsplafond. Dat was nodig om de gevolgen van de torenhoge gasprijs in de hand te houden. De opbrengst van de investering die Nederland structureel sterker maakt, speelt geen rol bij de beoordeling of het bijdraagt aan houdbare overheidsfinanciën. Daarmee wordt het over één kam geschoren met incidentele uitgaven die Nederland niet structureel vooruithelpen. “Niets doen is daarmee gratis. Daarmee doen we onszelf tekort. Groeipotentieel dreigt zo onvoldoende te worden verzilverd”, aldus Vendrik.

Het toont volgens hem ook aan dat blootstelling aan de grillen van de wereldwijde energiemarkten een risico vormt voor de overheidsfinanciën, terwijl een structureel duurzame economie ons in veiliger vaarwater brengt. Brandjes blussen kost steeds veel geld, terwijl een eenmalige investering ons brandveilig kan maken.

De kunst van doelmatige investeringen

Als tweede punt ziet hij een belangrijke rol voor het ministerie van Financiën om actief te sturen bij de omvangrijke investeringen om het stroomnetwerk te verzwaren. Dat de bestaande netten flink moeten worden uitgebreid is evident. Nederland kent van oudsher een klein stroomnetwerk dat niet geschikt is voor het energiesysteem van de toekomst waar veel meer stroom gebruikt wordt.  De kunst is de investeringen daarvoor zo doelmatig mogelijk te doen. Het gaat om groot geld. Alle opties die mogelijk goedkoper zijn dan netverzwaring moeten dus tijdig op tafel.

Als de overheid goed rekent kan het beter sturen op de laagst mogelijke kosten. Denk hier aan koppeling van lokale opwek en lokaal gebruik van energie, collectieve warmtenetten, bedrijventerreinen met energiehubs met eigen opwek en opslag, uitrol van energiedelen in buurt en wijk. Ook deze opties lossen de netcongestie niet onmiddellijk op. Ze zijn wel goedkoper dan netverzwaring en het biedt ruimte voor versnelling. Dat is met de oplopende economische maatschappelijke schade door netcongestie een groot voordeel. Een economie die lekker draait is uiteindelijk ook weer goed nieuws voor de schatkist.

Tijdig alternatief voor basis overheidsfinanciën

Het derde punt dat Vendrik aansnijdt is de belastingheffing die gebaseerd is op fossiele brandstof.  Het gebruik van benzine en diesel om auto te rijden en gas om te verwarmen en te koken gaat afnemen. Daarmee krimpt de basis waarover belasting wordt geheven. Het tast onvermijdelijk de houdbaarheid aan van de overheidsfinanciën. Als hier niet tijdig een alternatief voor komt, vertraagt het ook een voorspoedige overgang naar een klimaatneutrale samenleving. De houdbaarheid van de overheidsfinanciën remt dan beleid dat afbouw van fossiel gebruik zou moeten versnellen.