In wijken, buurten en straten wordt hard gewerkt aan de verduurzaming van woningen. De focus ligt daarbij op goede isolatie, het overstappen van aardgas naar alternatieve warmtebronnen en het opwekken van eigen energie. Deze transitie is groot en complex, mede door de grote diversiteit binnen buurten. Zelfs binnen één straat kunnen de bouwtechnische kenmerken, eigendomssituaties (zoals eigenaar-bewoners, huurders of VvE’s) en de financiële mogelijkheden van bewoners sterk verschillen. Gemeenten zijn daarom gestart met buurtgerichte aanpakken om deze ingewikkelde puzzel stap voor stap op te lossen en de verduurzaming voort te zetten.

Gemak, helderheid en samenwerking leidt tot bijna 100% deelname in Groningen

In Groningen in de wijk Vinkhuizen heeft een buurtgerichte verduurzamingsaanpak geleid tot bijna 100% deelname van eigenaar-bewoners. De aanpak sloot aan op de renovatiewerkzaamheden van de woningcorporatie, waardoor bewoners konden meeliften op de planning en uitvoering. Zij ontvingen een compleet pakket: een op maat gemaakt energieadvies, transparant inzicht in de kosten van de maatregelen, en een overzicht van beschikbare subsidies. Deze combinatie van gemak, helderheid en samenwerking met de corporatie verlaagde de drempel om deel te nemen aanzienlijk.

Arnhem neemt zorg uit handen van eigenaren met een smalle beurs

Voor veel mensen is het verduurzamen van hun woning zowel technisch als financieel gezien ingewikkeld. Daarom werkt de gemeente Arnhem sinds drie jaar met een gemeentelijke SEWA regeling (Subsidie Eigen Woning Aanpak), speciaal voor woningeigenaren met een beperkt budget al dan niet in een VvE. De regeling biedt ondersteuning op maat: bewoners kunnen kiezen hoeveel zij zelf doen of alles aan de gemeente overlaten.

De verduurzaming begint met een woonplan. Kiest een bewoner voor een collectief traject in de straat of buurt, dan sluit de gemeente een overeenkomst met wederzijdse afspraken en een eigen bijdrage. De gemeente regelt dan het hele traject: van offerteaanvraag en aannemer tot uitvoering, oplevering en betaling. Ook vraagt zij namens bewoners de ISDE-subsidie aan en schiet die voor. Bij woningen in gemengde blokken sluit de aanpak aan bij die van de woningcorporatie en hun aannemer. Wie liever zelf het plan uitvoert, kan dat doen: de bewoner regelt dan alles zelf en vraagt achteraf de subsidie aan. Later alsnog overstappen naar volledige ondersteuning blijft mogelijk.

Op maat gemaakte aanpak dichtbij de Dordtse bewoners

In Dordrecht helpt ‘De Energiehulp’ sinds 2020 bewoners met het verduurzamen van hun woning en betaalbaar houden van de rekening. De energiehulpen, in dienst van de lokale buurtwerkorganisatie ‘Het Vogelnest’, zijn opbouwwerkers met de benodigde sociale vaardigheden hebben en kennis van energiebesparing.

Voortvloeiend uit deze succesvolle en langdurige samenwerking met de gemeente is een gezamenlijke aanpak ontwikkeld om bewoners én aannemers te ondersteunen bij de verduurzaming. De veelheid aan keuzes, subsidies en aanbiedingen maakt verduurzamen vaak overweldigend; Energiehulpen bieden hierin structuur.

Ze zijn opgeleid tot isolatieadviseurs en brengen per woning advies uit over passende maatregelen en de juiste volgorde. Na een huisbezoek ontvangt de bewoner een rapport met de opties en subsidiemogelijkheden. Vervolgens kan de bewoner een aannemer kiezen, waarna de Energiehulp helpt bij het aanvragen van subsidies. De lokale regeling is hierop afgestemd, zodat de rollen van bewoner, gemeente, aannemer en Energiehulp goed op elkaar aansluiten.
De aanpak leunt sterk op persoonlijk contact: bewoners worden vooral bereikt via buren, vrienden of familie. Deze warme doorverwijzing blijkt effectiever dan algemene gemeentelijke communicatie.

Door met een vertrouwde lokale partij te werken en niet alles volledig uit te besteden maar veel zelf te doen, houdt de gemeente grip op de dienstverlening richting bewoners.

Sociale innovatie in de energietransitie in Noord-Brabant

Binnen het programma sociale innovatie in energie (SIE-2) in Brabant werken 10 gemeenten samen aan het maken van wijkuitvoeringsplannen. Er werd gekozen voor 10 verschillende typen wijken in 2 grote, 2 middelgrote en 6 kleinere gemeenten. De ervaring in de afgelopen 2 jaar leert dat het belangrijk is om langjarig en breed te organiseren. Energie is een van de thema’s die spelen in de wijk, maar per wijk en gemeente verschillen de prioriteiten. Het is dan de kunst om de energietransitie in de wijkontwikkeling als geheel op te nemen.

De bestaande dynamiek in een wijk kan door de energietransitie zowel verstoord als versterkt worden. Verstoring vindt plaats als gestuurd wordt op zichzelf staande doelstellingen via ad hoc acties. Versterking vindt plaats als het lukt de energietransitie als een rode draad in te weven in de wijkontwikkeling als geheel. Zeker als de dominante route richting aardgasvrij de individuele route is (all-electric), dan is het belangrijk om de transitie stap voor stap, gebruikmakend van natuurlijke momenten, verder te brengen. Dat vraagt een langjarige (wijk)opbouw, mede om ervoor te kunnen zorgen dat alle huishoudens mee kunnen.