Het duurzame energiesysteem van de toekomst bestaat uit een gebalanceerde mix van bronnen, afgestemd op de lokale vraag naar stroom en warmte. Voor een betrouwbare, betaalbare en duurzame voorziening is versnelling en versterking van het decentrale energiesysteem nodig. Dit is een onderwerp van eerdere NKP-publicaties (Basis in Balans). In buurten en wijken wordt al volop geëxperimenteerd met verduurzaming, vaak ook door bewoners. Echter zonder heldere kaders voor gemeenten, netbeheerders, corporaties en lokale warmtebedrijven ontstaat er onzekerheid. Dit vertraagt de uitvoering en belemmert een goede aansluiting op lokale wensen. De behoefte aan scherpere kaders is groot, vooral op het gebied van energieplanologie, marktwerking, uitvoeringscapaciteit en governance. Deze elementen zijn sterk verweven en bepalen mede het succes van de energietransitie. We geven voorbeelden van twee gemeenten die voortvarend aan de slag zijn gegaan met warmtenetten als onderdeel van het decentrale energiesysteem. Tot slot geven we een concreet voorbeeld van het effect van de afschaffing van de salderingsregeling voor zonnestroom.

Betaalbare warmte-prijs door gemeentelijk warmtebedrijf Eindhoven

In de gemeente Eindhoven wordt gewerkt aan de ontwikkeling van collectieve warmteoplossingen via het gemeentelijke warmtebedrijf.

Per warmtekavel wordt een warmteproject-bv opgericht, die wordt ondergebracht onder een gemeentelijke moedermaatschappij. Binnen een kavel kunnen meerdere projecten worden ondergebracht mits geografisch verbonden. Er wordt een prijs afgesproken op basis van nivellering in het gehele portfolio van het gemeentelijk warmtebedrijf. Dat betekent dat de opbrengsten binnen de warmteproject-bv ten goede komen aan de ontwikkeling van andere, wellicht kostentechnisch lastiger kavels. De gemeente is 100% aandeelhouder van de moedermaatschappij en heeft afspraken gemaakt met de gemeenteraad over de invulling van de besluitvorming (wel over investeringen, niet op tarieven). Binnen een kavel kunnen andere partijen, zoals energie coöperaties of warmtegemeenschappen, mede-eigenaar worden van de warmteproject-bv.

In het Klimaatplan en het Warmteprogramma worden de plannen en prioriteiten voor de komende jaren uitgewerkt. Via een gezamenlijke routekaart voor verduurzaming, de planning van warmteprojecten en een samenwerkingsovereenkomst zijn afspraken gemaakt met woningcorporaties over het voorbereiden en aansluiten (ja tenzij) van hun woningen op het collectieve warmtenet.

Een gemeentelijk Warmtebedrijf kan inwoners een goed aanbod doen (en dat ook houden)

In Groningen heeft de gemeente, samen met woningcorporaties en het gemeentelijk warmtebedrijf, Warmtestad, besloten om met de aanleg van warmtenetten te beginnen in de kwetsbare wijken. Inmiddels is dat op een aantal plekken gebeurd.

Energie adviseurs bellen aan bij iedere bewoner, gaan aan tafel met ze en berekenen op basis van de bestaande energierekening door wat voor de inwoner de kosten zouden zijn bij een warmtenetaansluiting. Ook bij de Berkenflat, een flat met grote weerstand bij bewoners, lukte dit. Het aanbod was goed, het uitgangspunt was een goed tarief, en het organiseren ervan gebeurde aan de achterkant, buiten het zicht van de bewoners.

Sleutel in deze aanpak is het eerlijke verhaal over wat mensen gaan betalen, en dat ook nakomen. Omdat Warmtestad een publiek bedrijf is (50% gemeente, rest waterbedrijf) is de vaststelling van de tarieven een besluit van de gemeente. De tarieven deugen! Ook met collectieve isolatie wordt begonnen in kwetsbare wijken. De bewonerstevredenheid wordt in gesprekken vastgesteld, en is hoog.

Woningcorporatie verduurzaamt, maar zon levert niks meer op

Mevrouw X woont in een huurwoning van woningcorporatie Y. In 2020-2021 is haar woning gerenoveerd: het dak is vervangen en geïsoleerd en er zijn kozijnen met triple glas geplaatst. Hierdoor daalde haar gasverbruik met circa 45, wat een besparing van zo’n  € 700,- op jaarbasis opleverde. Een effectieve ingreep voor bewoner én woningcorporatie, zowel klimaat technisch als financieel.

Op de woning zijn ook 6 zonnepanelen geplaatst. Voorheen bedroegen de elektriciteitskosten circa € 170,- per jaar. Na plaatsing van de zonnepanelen ontving mevrouw X € 180,- aan terug geleverde stroom. Na aftrek van € 110 servicekosten resteerde een besparing van € 240 per jaar.

De terugleververgoeding door energiemaatschappijen maakt korte metten met deze besparing. Het gebruik van zonnepanelen door de bewoner wordt teniet gedaan, de energierekening van de bewoner is weer terug naar haar oude voorschot. Voor woningcorporaties is daarmee het plaatsen van zonnepanelen op haar woningen niet meer rendabel.