In aanloop naar de behandeling van de WCW op maandag 19 mei 2025 in de Tweede Kamer schreven zij onderstaand opiniestuk. Dagelijks zien zij in de praktijk hoe ingewikkeld het is om met de beperkte fysieke ruimte, middelen en ruimte op het elektriciteitsnet te zorgen voor warme huizen met voorspelbare en betaalbare energierekeningen. 

Een rechtvaardige warmtetransitie: de kans die het kabinet niet mag missen

De urgentie van de energietransitie is groter dan ooit. Terwijl het kabinet in haar klimaatplannen vooral inzet op het terugdringen van de uitstoot bij grote vervuilers, dreigen huishoudens in kwetsbare posities buiten beeld te raken. De kans op een rechtvaardige energietransitie zou het kabinet niet mogen missen. Voor mensen met beperkte draagkracht is een aansluiting op een warmtenet een van de weinige mogelijkheden om betaalbaar en duurzaam hun huis te verwarmen. Warmtepompen zijn voor hen praktisch of financieel geen oplossing. Bovendien, met de problemen op het elektriciteitsnet is voor veel regio’s een all-electric oplossing geen optie. Het Warmtebod dat de Warmtealliantie onlangs heeft aangeboden biedt juist de kans dit eerlijk, haalbaar en betaalbaar te maken.  Helaas blijven concrete stappen uit, terwijl ondertussen het beleid op andere terreinen – zoals de bevriezing van de huren – leidt tot een stagnerende verduurzaming bij woningcorporaties waardoor een groot deel van de huurwoningen waarschijnlijk niet op een warmtenet worden aangesloten. Het kabinet laat daardoor een structurele duurzame oplossing liggen. Het kiest nu voor een tijdelijke maatregel om de kostenstijging voor huurders een paar jaar te bevriezen, maar voor de langere termijn zullen de woonlasten alleen maar stijgen. De warmtetransitie heeft geen pauzeknop. Elke dag dat projecten stagneren, verliezen we tijd, geld en vertrouwen.

Doorbraken blijven vooralsnog uit

Het is bemoedigend dat de minister in haar Kamerbrief haar waardering uitspreekt over het Warmtebod. Het kabinet erkent daarmee dat dit maatschappelijke initiatief bijdraagt aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Tegelijkertijd blijven de noodzakelijke doorbraken op essentiële onderdelen uit: betaalbaarheid via een prijsgarantie, continuïteit en investeringszekerheid voor de warmtesector. Dat is zorgelijk.

Hoe goed de bedoelingen van het kabinet ook zijn, de praktijk leert dat zonder financiële zekerheid, duidelijkheid en schaalgrootte de uitrol van collectieve warmtenetten niet op gang komt. Een brede alliantie staat klaar honderdduizenden huishoudens te voorzien van een betaalbare en duurzame warmtelevering. Gemeenten, warmtebedrijven, woningcorporaties, bouwers en installateurs hebben nú behoefte aan helder beleid en passende instrumenten. Anders dreigt stilstand. En stilstand leidt tot fors extra kosten voor verzwaring van de elektriciteitsnetten om te zorgen voor een alternatief voor de verwarming van woningen.

Een concreet voorbeeld van die stagnatie zien we bij woningcorporaties. Door de bevriezing van de huren hebben zij minder investeringsruimte. Daardoor worden duurzame projecten, zoals de aansluiting op warmtenetten, uitgesteld of zelfs helemaal geschrapt. Terwijl juist corporaties de sleutels in handen hebben om honderdduizenden huurwoningen – vaak slecht geïsoleerd en met onvoorspelbare energielasten – toekomstbestendig te maken. De bewoners van die huizen zijn vaak de mensen die het minst kunnen investeren, maar het meest te winnen hebben bij betrouwbare en betaalbare warmte via een warmtenet.

Collectieve warmtenetten toegankelijker maken

Het Warmtebod biedt daar een antwoord op. Door de eenmalige kosten voor de aanleg en aansluiting grotendeels publiek te financieren, worden collectieve warmtenetten toegankelijker. Zo deden we dat decennia geleden met de gasleidingen, zo kunnen we dat nu doen met het alternatief. Dit verlaagt de financiële drempels voor bewoners én geeft warmtebedrijven voldoende zekerheid om projecten op te starten. De voorgestelde aanpak – waarin de betaalbaarheid wordt geborgd voordat er wordt overgestapt op kostengebaseerde tarieven – is realistisch én sociaal.

De huidige inzet van het kabinet richt zich vooral op het aanpakken van de grote uitstoters in de industrie. Dat is begrijpelijk – daar liggen de grootste volumes. Maar voor een rechtvaardige energietransitie is het van fundamenteel belang dat ook huishoudens en gemeenschappen worden meegenomen. Niet alleen omdat zij de gevolgen van klimaatverandering én de energietransitie aan den lijve ondervinden, maar ook omdat draagvlak essentieel is voor blijvende verandering. Als verduurzaming iets is wat mensen overkomt – in plaats van iets waar ze aan kunnen meebouwen – zullen de spanningen in de samenleving toenemen. Het Warmtebod biedt juist die verbindende schakel: concrete oplossingen voor echte mensen in echte wijken.

Vooruit

De potentie is er. Volgens de Warmtealliantie kunnen tussen nu en 2035 tot wel 630.000 woningen in bestaande wijken op collectieve warmte worden aangesloten – mits de juiste voorwaarden worden ingevuld. Dat is méér dan de eerder beoogde 500.000 aansluitingen tot 2030, die het kabinet inmiddels niet meer haalbaar acht. Laat dit een teken zijn: de sector wil vooruit. Wat nodig is, is politieke durf om ook financieel te kiezen voor de lange termijn. Want het alternatief – uitstel, versnippering, en blijvende afhankelijkheid van fossiele bronnen – is uiteindelijk veel duurder voor iedereen.

foto: Wattnu