Veel mensen komen in de knel met de kosten voor reizen naar familie, werk of voor een uitje. Hoe zorgen we voor betaalbaar en tegelijk duurzaam vervoer? Dat lijkt paradoxaal. Maar er zijn veel oplossingen, zo blijkt uit het webinar ‘Vele duurzame wegen naar betaalbare mobiliteit’.
We willen graag elke dag op elke plek kunnen zijn, of, anders gezegd: we willen dat iedereen volop aan de samenleving meedoet. Maar die mobiliteit is voor sommigen moeilijk betaalbaar.
De betaalbaarheid van openbaar vervoer of een auto staat onder druk. Marjolein Stamsnijder (Mobiliteitsalliantie en NS): “De kosten voor vervoer zijn de afgelopen jaren hard gestegen, met zo’n 3% per jaar. Dat is hoger dan de inflatie.”
Daar bovenop komt nog de trend dat we gemiddeld meer (dure) kilometers maken. We reizen steeds meer, bijvoorbeeld om de supermarkt, het ziekenhuis of andere voorzieningen te bereiken. De matige bereikbaarheid van fabriek of kantoor met OV en fiets drijft veel werknemers de auto in, die vaak nog op benzine rijdt en dus broeikasgassen uitstoot.
De verrassende conclusie van een recent onderzoek van het Nibud, in opdracht van de Mobiliteitsalliantie, luidt: Gezinnen en stellen met een modaal inkomen van € 44.000 bruto houden te weinig geld over om een gemiddeld gebruik van vervoer zomaar te kunnen betalen.
De minimale vervoersbehoefte van zo’n 50 of 60 kilometer in de maand kan iedereen met de fiets en een beetje OV behappen, al is dat voor minima wel krap. Nibud constateert dat er grotere vervoersarmoede ontstaat als je gaat rekenen met een ‘gemiddelde’ vervoersbehoefte, inclusief woon-werkverkeer, familiebezoek en een vakantie á 2000 km. Modale stellen met of zonder kinderen komen geld tekort om dat allemaal te betalen.
Om hoeveel mensen het hier gaat is niet uitgezocht, maar als ‘modaal’ het al niet kan betalen, dan de minima al helemaal niet. Mensen met een smalle beurs zullen sommige reizen dus niet kunnen maken, terwijl modale stellen waarschijnlijk wel even zullen nadenken voordat ze naar familie reizen. “De reacties van mensen op het nieuws bij RTL of NU.nl maken wel duidelijk dat dit echt een reëel probleem is,” zegt Marjolein Stamsnijder.
“Duurzaamheid en betaalbaarheid gaan hand in hand,” is de overtuiging van alle sprekers op het webinar.
De cijfers zijn duidelijk: OV en fiets zijn schoner en nemen minder ruimte in. Ze zijn ook nog eens goedkoper dan de auto, maar worden nog onvoldoende op die manier bekeken. “Goede informatie over de kosten is een van onze prioriteiten,” zegt Marjolein Stamsnijder namens de Mobiliteitsalliantie.
Nienke Onnen van Natuur en Milieu gaat nog een stap verder: “De duurzaamste en goedkoopste kilometer is de kilometer die je niet maakt. Dus de trend dat je voor basisvoorzieningen zoals winkels, scholen of ziekenhuizen steeds verder moet reizen is echt de verkeerde kant op.”
De sprekers op het webinar werken allemaal wel aan oplossingen waarin betaalbaarheid en duurzaamheid ook daadwerkelijk samengaan.
Ruimtelijke ordening: De Mobiliteitsallliantie, samen met de NWS als een van de belangrijke partners, wil de overheid overtuigen van het ‘creëren van nabijheid’. Marjolein Stamsnijder: “We moeten een miljoen huizen bouwen. Die moeten in de buurt van OV komen, net als de werklocaties.” Wat er volgens de NS moet gebeuren staat in drie adviezen verpakt: Bouw in grote dichtheden, bouw dichtbij OV-knooppunten en zorg ervoor dat iedereen banen en voorzieningen kan bereiken.
Je zou het initiatief in het Drentse Roden Centraal daarvan al als voorzichtig voorbeeld kunnen beschouwen. Daar zijn OV-hub en bibliotheek gecombineerd met allerlei maatschappelijke en culturele diensten, zoals spreekuren met de wijkagent of welzijnswerk. Nienke Onnen: ”Zo’n creatieve combinatie van voorzieningen kan je mooi organiseren in het dorp of in buitenwijken.”
Gratis dal-OV: Vervoerder Arriva gaat binnenkort in Limburg gratis vervoer in bussen en treinen in de daluren leveren. Elmer Roukema: “Nee, dat is geen experiment. Zo’n 60.000 mensen tot en met het minimumloon krijgen daarvoor een pasje, hopelijk al in 2025. Dat is een initiatief van de provincie Limburg. Zoiets doen we ook al voor gemeente Hogeland (Groningen) en andere gemeenten. Mensen kunnen dan reizen maken die ze anders niet konden maken. Voor ons betekent dat uiteraard een hogere bezettingsgraad in treinen en bussen.”
Woon-werkverkeer: Voor vakbond FNV is het belangrijk dat het woon-werkverkeer betaalbaar blijft, en ook duurzaam wordt uitgevoerd. Kristel Lageweg: “Een kwart van de werknemers krijgt zelfs geen reiskostenvergoeding, bij de andere is die vaak onvoldoende. Je kan natuurlijk niet vragen dat bedrijven verhuizen, maar je kan wel vragen zichzelf bereikbaarder te maken, met bijvoorbeeld deelauto’s.”
Arriva beschouwt zichzelf ook als partner in goed woon-werkverkeer. Elmer Roukema: “In de Port of Moerdijk onderzoeken we voor onze volgende concessie hoe we alle bedrijven bereikbaar kunnen maken met OV. Het gaat dan vooral om een oplossing voor die ‘last mile’ van bushalte tot bedrijf, met deelvervoer of een shuttle.”
Deelmobiliteit: De meeste gesprekspartners kwamen zelf al op de OV-fiets naar de vrij afgelegen studio in het Westelijk Havengebied in Amsterdam. Zij zien ook de voordelen van de deelauto. “Maar zelfs dat is niet haalbaar voor mensen met lage inkomens,” beseft Nienke Onnen. “Zeker niet voor het woon-werkverkeer van elke dag.”
De fiets: “Er zijn 23 miljoen fietsen voor 18 miljoen Nederlanders,” zegt Ross Goorden van de Fietsersbond. “Maar zo’n 10% heeft geen fiets, vooral minima, vaak met migratieachtergrond. Die willen we ook aan de fiets krijgen, want dat is het goedkoopst. OV en fiets vullen elkaar nu al vaak aan. Als we die aansluiting ook met de elektrische fiets realiseren wordt dat voor modale inkomens interessant.”
De sleutel voor betaalbare en duurzame mobiliteit is vooral in handen van de overheid (rijk, provincies en gemeenten) en de werkgevers, zo luidt de conclusie op het webinar.
De Mobiliteitsalliantie ziet een ‘grote oplossing’ in de ruimtelijke ordening, per definitie een verantwoordelijkheid van lokale en rijksoverheid. Stamsnijder: “Wij gaan daarover graag in gesprek met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.” Ook het gratis dal-OV in Limburg en andere plaatsen laat zien dat overheden aan zet zijn, want die dragen de kosten voor dit soort initiatieven.
Op het gebied van reiskosten kunnen werkgevers en overheid hand in hand gaan, vindt Kristel Lageweg: “Wij willen dat in CAO’s ook een beloning komt voor OV, fiets, deelauto, elektrische auto. De fietsvergoeding moet nu in een overheidsregeling concurreren met het kerstpakket of het bedrijfsfeest. Maak weer een apart Fietsplan.”
Nieuws Activiteiten Klimaatkennis Over ons Documenten Contact
Geen belangrijke updates missen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief.
Inschrijven
Deze website maakt gebruik van cookies. Lees meer over cookies in onze cookieverklaring.
Deze cookies verzamelen nooit persoonsgegevens en zijn noodzakelijk voor het functioneren van de website.
Deze cookies verzamelen gegevens zodat we inzicht krijgen in het gebruik en deze website verder kunnen verbeteren.
Deze cookies zijn van aanbieders van externe content op deze website. Denk aan film, marketing- en/of tracking cookies.