In opdracht van het NKP heeft Motivaction in mei 2023 een enquête gehouden onder een representatieve groep Nederlanders. De vragenlijst in het onderzoek 'Kansen en knelpunten in de klimaattransitie' is gericht op de kennis die zij hebben over de klimaattransitie en de bijdrage die zij daaraan willen en kunnen leveren. Een van de conclusies van dit onderzoek is dat een meerderheid van de respondenten zich zorgen maakt over klimaatverandering.

Ongeveer 70% van de respondenten vindt de energietransitie belangrijk en vindt dat de overheid hierin een belangrijke rol heeft. Een grote groep mensen wil verduurzamen, bijvoorbeeld in de eigen woning, maar ervaart belemmeringen om zelf mee te (kunnen) doen in de klimaattransitie. Deze conclusies zijn in lijn met onderzoek dat de laatste jaren door diverse kennisinstellingen is uitgevoerd.

Probleembesef

Zo blijkt ook uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat het probleembesef ten aanzien van klimaatverandering groot is. In diverse publicaties laat het SCP zien dat klimaatverandering al jaren in de top 5 staat van problemen waar mensen zich zorgen over maken, naast thema’s zoals de zorg voor kwetsbaren, criminaliteit en immigratie (Klimaatbeleid en de samenleving - SCP, 2020). Naast zorgen over de gevolgen van klimaatverandering is een eerlijke verdeling van de lasten van de aanpak van klimaatverandering een terugkerend thema. Het gaat dan zowel om de verdeling tussen burgers onderling, als tussen burgers en bedrijven (Klimaataanpak: toekomstbepalende keuzes voor onze samenleving - SCP, 2021). 

Duurzamer gedrag

I&O Research heeft in 2019, 2020 en 2022 onderzocht hoe Nederlanders denken over duurzaamheid en welk gedrag ze vertonen. Steeds blijkt uit de metingen dat circa 7 op de 10 Nederlanders zich zorgen maakt over klimaatverandering. Veel mensen verwachten actie van de overheid tegen klimaatverandering. Enerzijds omdat de overheid en het bedrijfsleven volgens hen het grootste effect kunnen bereiken, anderzijds omdat de eigen impact of eigen acties tegen klimaatverandering volgens velen te weinig opleveren.

In 2022 constateert I&O Research voor het eerst een groei van duurzamer gedrag, bijvoorbeeld energiebesparing, korter douchen, minder vliegen en minder vaak vlees eten (Duurzaam denken wordt (langzaamaan) duurzaam doen - I&O Research, 2022). De voorlopers in duurzaam gedrag zijn jongeren tot 34 jaar en hoger opgeleiden, zij leven  volgens I&O Research duurzaam uit overtuiging. Lager- opgeleiden en andere leeftijdsgroepen doen mee als duurzaam gedrag ook kostenbesparend is.

Dé burger bestaat niet

Over deze verschillen tussen burgers in denken en doen gaat het recente rapport Betrokken burgers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL constateert dat dé burger niet bestaat: mensen verschillen in wat ze weten, willen, kunnen en daadwerkelijk doen. Opleidingsniveau en inkomen maken hierin een verschil, maar ook andere factoren spelen een rol. Het is volgens het PBL van belang deze diversiteit serieus te nemen. Overheidsbeleid dat beoogt gedrag te veranderen richt zich vaak op het weten, en veronderstelt dat weten leidt tot doen. Het overschat daarmee niet alleen het ‘doe-vermogen’, maar miskent ook dat er verschillende motieven voor het menselijk handelen zijn. Overheidsbeleid kan duurzaam gedrag juist logischer maken door het gemakkelijker en goedkoper te maken.