Het overgrote deel van de Nederlanders staat positief tegenover klimaatmaatregelen. Maar toch komen ze moeilijk zelf in actie. Er is gebrek aan kennis, ervaring, geld, perspectief, of er is gewoon onwil om de laatste stap te zetten. Daarover ging het webinar over het nieuwe normaal waarin het NKP-advies voor het Klimaatplan werd besproken. De gesprekspartners schetsen wat er in de praktijk al gebeurt en wat de praktische drempels zijn. Vervolgens: hoe kunnen we het enorme potentieel beter benutten? Niet met een opgeheven vingertje, maar met informatie, inspiratie, regie en hulp aan elk initiatief, normeren, stimuleren en ontzorgen.
De gemiddelde Nederlander onderneemt al flink wat acties om klimaatverandering af te remmen. Maar er zijn beperkingen.
De abrupte stijging van de gasprijs heeft zeker geholpen om Nederland aan te zetten tot klimaatvriendelijk gedrag. Bijna iedereen was zich bewust van het energiegebruik en deed daar iets aan. “Maar de kachel op 16 graden zetten kan natuurlijk niet de bedoeling zijn,” schetst Riane Kuzee van Sterk uit Armoede de situatie bij veel arme huishoudens.
Mina El Kadiri van ‘Vrouwen voor Escamp’, een wijk in Den Haag, voegt toe: “Bewoners bij mij in de wijk staan al in de overlevingsstand en hebben weinig ruimte om zelf extra acties te verzinnen. Ze zijn zich echt wel bewust van de problemen. Pas als je de mensen helpt neem je ze mee in verduurzaming. Dus wij maken samen gordijnen, we gaan samen koken op inductie. Maar het belangrijkste blijft: de huizen in Escamp worden echt serieus gerenoveerd.”
Consuminderen
‘Consuminderen’ is het buzz-word bij de poll onder de webinarbezoekers. Maar voor de achterban van mensen met nauwelijks geld is dat geen optie. Riane Kuzee: “Zonder geld kan je al niet consumeren. Al wil ik ook graag dat iedereen meedoet met plantaardig eten, wat ik zelf al veertig jaar doe. Maar als de buren het niet doen, wil niemand zijn gehaktbal laten afpakken. Sleutelfiguren kunnen laten zien dat het kan.”
Consuminderen is dus vooral van toepassing op die grote groepen Nederlanders die ruimer kunnen besteden, zegt Alexander Groen van Klimaatgesprekken. “Wíj zijn zelf de mensen met die grote ecologische voetafdruk. Mensen hebben alleen begeleiding nodig, handelingsperspectief, en ondersteuning van de voorlopers. Zorg ervoor dat er een consistent verhaal is, ga het gesprek aan. Vertel dat een hamburger van MacDonalds lekkerder wordt als je het vlees mengt met sojabonen, en als je dat over de hele wereld doet, dat je de hele uitstoot van Portugal en de landbouwgrond van heel Ierland kan besparen. Zorg dus dat plantaardig voedsel beschikbaar is voor lagere prijzen, speel met belastingen. Als de overheid die norm stelt, kan iedereen nog steeds eigen keuzes maken. Ondersteun al die bewegingen, en je zal zien dat die het nieuwe normaal worden.”
Alle praktijkvoorbeelden ten spijt: het duurzame gedrag blijft ver achter bij de goede bedoelingen. Hoe komt de burger meer in beweging? Maak onduurzame dingen duurder, stel normen aan overconsumptie en ontzorg mensen in armoede.
Ika van der Plas van kenniscentrum Milieu Centraal is zich zeer bewust van de brede uitdaging. “Om de burgers te helpen met hun keuzes moet echt alles uit de kast: in de supermarkt, de garage, de elektriciteitsvoorziening, voedsel, in alles moet de standaard op groen. Dat betekent soms ook: de keuze beperken, onduurzame dingen moeilijker verkrijgbaar of duurder maken. Wij informeren daarover, inspireren, geven tips, onafhankelijk, en dat helpt.”
Reint Jan Renes, gedragswetenschapper aan de Hogeschool van Amsterdam, constateert dat verschillende doelgroepen verschillend op hun duurzame gedrag moeten worden aangesproken. “Wie moeten we normeren, wie moeten we stimuleren?
Arme huishoudens moeten we ontzorgen: regel het! Stel regels en normen aan de overconsumptie, van de rijkere mensen. De helft van alle uitstoot wordt veroorzaakt door de 10% rijkste mensen.”
Democratisering
Om over de drempel te stappen hebben mensen hulp nodig. Renes: “De tegenwerkende krachten worden sterker naarmate je dichter bij de actie komt. Vaardigheden en gelegenheid, iedereen in de eigen sociale omgeving, kunnen leiden tot actie. Er is best ook angst bij groepen die veel te verliezen hebben. Maar alle studies wijzen uit dat ook mensen met hogere inkomens gelukkiger worden als ze wat laten staan.” Alexander Groen van Klimaatgesprekken: “En soms zal de rijke Nederlander verlies moeten erkennen. We hebben nu eenmaal geen drie aardbollen om in onze behoeftes te voorzien.”
Opbouwwerker Silvia de Goede is ervan overtuigd dat een enorme kans voor verduurzaming ligt in de ‘democratisering’ van klimaatmaatregelen. “Mensen willen zelf aan tafel, zelf keuzes maken, zelf eigenaar zijn van het klimaatprobleem. Maar ze willen wel regie van de overheid. Ondersteun lokale initiatieven, dat verloopt nu enorm stroperig. Geef de mensen een positie en maak ze belangrijk, dan maak je tegelijk ook de kloof tussen overheid en burger kleiner. Zet niet een stip op de horizon, maar een stip op de stoep!”
Gedifferentieerd
Recente studies als die van het Nationaal Klimaat Platform en van Milieu Centraal bevestigen het beeld dat er door de burgers in Nederland nog veel te winnen valt en dat een gedifferentieerde aanpak daarbij zal helpen. Ika van der Pas: “Niet met ‘gij zult niet….’ maar gebaseerd op de wetenschap en kennis moeten we de burgers ‘empoweren’.”
“Klimaatmaatregelen zijn in mijn ogen ook niet ‘links’ of ‘rechts’,” beantwoordt Van der Pas vragen van het webinarpubliek over het veranderende politieke klimaat. “Achter het grote klimaatverhaal zit namelijk het verhaal over een comfortabeler leven.”
Nieuws Activiteiten Klimaatkennis Over ons Documenten Contact
Geen belangrijke updates missen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief.
Inschrijven
Deze website maakt gebruik van cookies. Lees meer over cookies in onze cookieverklaring.
Deze cookies verzamelen nooit persoonsgegevens en zijn noodzakelijk voor het functioneren van de website.
Deze cookies verzamelen gegevens zodat we inzicht krijgen in het gebruik en deze website verder kunnen verbeteren.
Deze cookies zijn van aanbieders van externe content op deze website. Denk aan film, marketing- en/of tracking cookies.